Yusuf Atılgan

Yusuf Ziya Atılgan (d. 27 Haziran 1921, Manisa – ö. 9 Ekim 1989, İstanbul) Türk roman ve öykü yazarı.

1921 yılında Manisa’nın Göktaşlı mahallesinde doğdu. Manisa’nın Yunan işgaline girmesinden hemen sonra Atılgan ailesi Manisa’nın 20 km uzağındaki Hacırahmanlı köyüne yerleştiler. Yusuf Atılgan ilk öğreniminin üç yılını Hacırahmanlı’da, son iki sınıfı Manisa’da tamamladı. 1936 yılında Manisa Ortaokulu’nu, 1939 yılında da Balıkesir Lisesi edebiyat bölümünü bitirdi.

Ailesi Tıbbiye’de okumasını istemesine rağmen o, öğretmen olabilmek arzusuyla İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’nü seçti. Öğrencilik masraflarını karşılayabilecek geliri olmadığı için, ikinci yıldan sonra askeriyeye başvurdu ve fakülteye askeri öğrenci olarak devam edip 1944 yılında mezun oldu. Üniversite eğitimi boyunca Türk Edebiyatı’nda büyük etkileri bulunan Reşit Rahmedi Arat, Halide Edip Adıvar, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Caferoğlu, Ali Nihat Tarlan, Fahir İz gibi hocalardan ders aldı. Özellikle Ahmet Hamdi Tanpınar’dan oldukça etkilendi.

1945’te Akşehir’deki Maltepe Askeri Lisesi’ne öğretmen olarak atandı, ancak bir yıl daha dolmadan hakkında açılan soruşturmalar üzerine dönemin sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı. Üniversite öğrenciliği sırasında Türkiye Komünist Partisi’ne katılarak faaliyette bulunduğu iddiasıyla tutuklanarak, ceza kanununun 141. maddesi uyarınca altı ay hapse mahkum edildi. Tutukluluğu on ay sürdü. Ayrıca ordudan ihracına karar verildi ve öğretmenliği de iptal edildi.

26 Ocak 1946’da serbest bırakılınca Manisa’ya geri dönerek büyüdüğü Hacırahmanlı köyüne yerleşti ve burada çiftçilikle uğraştı. 1949’da annesinin isteğiyle Sabahat Hanım’la evlendi fakat evliliği uzun sürmedi. Boşandıktan sonra edebiyata daha çok eğilen Atılgan, 1955 yılında Tercüman Gazetesi’nin açtığı öykü yarışmasına kardeşi Turgut’un ısrarı sonucu gönderilmesine izin verdiği “Evdeki” adlı öyküsü (Nevzat Çorum imzasıyla) birinci, “Kümesin Ötesi” öyküsü (Ziya Atılgan imzasıyla) dokuzuncu oldu. “Bodur Minareden Öte” adlı öyküsüyle de 1957 yılında Sait Faik Öykü Ödülü’nü kazandı.

1958 yılında “Aylak Adam” romanıyla Yunus Nadi Roman Ödülü’ne katılan Atılgan, Fakir Baykurt’un “Yılanların Öcü” adlı romanının ardından ikinci oldu. Yarışma jürisindeki isimler; Halide Edip Adıvar, Sabahaddin Eyüpoğlu, Azra Erhat, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Orhan Kemal, Behçet Necatigil, Vala Nureddin, Haldun Taner ve Cevad Fehmi Başkut’tu. “Aylak Adam”, gazetede tefrika edilmeye uygun bulunmadığından, ancak bir sene sonra, 1959’da Varlık Yayınları tarafından kitaplaştırıldı.

1973 yılında ikinci romanı “Anayurt Oteli”ni yayınlayan Yusuf Atılgan, 1976’da Serpil Gence ile evlendikten sonra İstanbul’a geri döndü. 1979 yılında oğlu Mehmet dünyaya geldi. 1980’den sonra Milliyet (daha sonra Karacan) Yayınları’nda danışmanlık ve çevirmenlik, kısa bir süre de Can Yayınları’nda redaktörlük yaptı. 1989 yılı boyunca birçok sağlık problemi yaşayan Atılgan, önce “İşkence” adını verdiği, sonra “Canistan” olarak değiştirdiği son romanı üzerinde çalışırken, geçirdiği kalp krizi sonucu Moda’daki evinde öldü. Üsküdar Bülbülderesi mezarlığına defnedildi.

“Aylak Adam” ve “Anayurt Oteli adlı” romanlarında psikolojik yabancılaşma ve yalnızlık temasını başarıyla işleyen bir yazar olarak tanındı. “Anayurt Oteli” kitabı 1987’de Ömer Kavur tarafından aynı adla sinemaya aktarıldı ve bir çok ödül kazandı. Karakterlerinin duygu dünyalarındaki çatışmaları ve varoluş acılarını, aşk ve yalnızlık temaları çerçevesinde, yalın bir dil ve çarpıcı bir üslupla anlatan Yusuf Atılgan, modern Türk edebiyatının öncülerinden biridir.

Eserleri:

Roman:

• Aylak Adam (1959)
• Anayurt Oteli (1973)
• Canistan (2000)

Öykü:

• Bodur Minareden Öte (1960)
• Eylemci (Bütün Öyküleri; 1992)

Çocuk Kitabı:

• Ekmek Elden Süt Memeden (1981)

Çeviri:

• Toplumda Sanat (K. Baynes; 1980)